Chính sách mới nổi bật năm 2025
- Luật Dữ liệu Thông qua tháng 11/2024 – Gây tranh cãi về quyền riêng tư
- Nghị định 102 Về quản lý dữ liệu y tế – Có hiệu lực từ 1/7/2025
- Sáp nhập bộ ngành Thành lập Bộ Chuyển đổi số – Khoa học, Công nghệ
- Hạ tầng 5G–6G Thúc đẩy thương mại hóa và nghiên cứu 6G
Tác động chính đến ngành dữ liệu
- Xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia
- Chuẩn hóa & quản trị dữ liệu
- Đẩy mạnh AI & dữ liệu mở
- Gia tăng cơ hội thị trường
- Rủi ro về quyền riêng tư
- Đòi hỏi nguồn nhân lực cao
Bối cảnh chính sách
Chính phủ Việt Nam đã chính thức xác định mục tiêu trở thành quốc gia số vào năm 2030, với chiến lược đẩy mạnh hạ tầng công nghệ, phát triển mạng 5G – 6G, và tối ưu hóa việc sử dụng IPv6 (tỷ lệ sử dụng IPv6 mục tiêu 70% vào năm 2025). Quy hoạch hạ tầng thông tin truyền thông giai đoạn 2021–2030 được ban hành tháng 1/2024, kết nối chặt chẽ với chiến lược chuyển đổi số toàn quốc.
Quốc hội đã thông qua Luật Dữ liệu vào cuối năm 2024, với tỷ lệ ủng hộ lên tới ~94% đại biểu. Tuy nhiên luật cũng gây tranh cãi vì quy định yêu cầu tổ chức cá nhân phải cung cấp dữ liệu cho cơ quan nhà nước trong 4 trường hợp đặc biệt (khẩn cấp, an ninh – quốc phòng, thảm họa, bạo loạn) mà không cần sự đồng ý của chủ thể dữ liệu. Các chuyên gia quốc tế từng cảnh báo điều này có thể ảnh hưởng đến môi trường sáng tạo và hợp tác quốc tế.
Ngày 13/5/2025, Chính phủ ban hành Nghị định 102/2025/NĐ‑CP, có hiệu lực từ 1/7/2025, quy định chi tiết về xây dựng, thu thập, kết nối, chia sẻ, bảo vệ và quản trị dữ liệu y tế quốc gia. Đây là bước đầu trong thiết lập cơ sở dữ liệu y tế số toàn quốc, phục vụ chăm sóc sức khỏe và quản lý khám chữa bệnh.
Một số chính sách đổi mới liên quan đến dữ liệu
Theo chỉ đạo đầu năm 2025, hạ tầng chuyển đổi số được ưu tiên cao: bao gồm phát triển thương mại hóa 5G, nghiên cứu 6G, nâng cấp vệ tinh viễn thông, hệ thống trục viễn thông quốc gia, và thúc đẩy IPv6 chiếm 70% lưu lượng từ nay đến 2025. Đây là tiền đề hạ tầng quan trọng cho ngành dữ liệu.
Việc sáp nhập một số bộ như Bộ TT‑T‑TS và Bộ Khoa học – Công nghệ thành Bộ Chuyển đổi số – Khoa học, Công nghệ, theo đề xuất cho thấy sự tập trung nguồn lực vào một đầu mối quản lý chuyển đổi số. Điều này giúp giảm rào cản hành chính và tạo môi trường chính sách rõ hơn cho dữ liệu và công nghệ.
Tác động chính sách đến ngành dữ liệu
Khả năng xây dựng hạ tầng dữ liệu quốc gia: Với Nghị định 102 về dữ liệu y tế, một mô hình tương tự có thể nhân rộng sang các ngành khác như dân cư, giáo dục, tài chính. Việc có cơ sở pháp lý giúp hình thành các trung tâm dữ liệu quốc gia, tiêu chuẩn kết nối, chia sẻ quy chuẩn dữ liệu. Điều này sẽ kích hoạt nhu cầu về lưu trữ, nền tảng phân tích dữ liệu lớn (Big Data), AI, và bảo mật.
Chuẩn hóa và quản trị dữ liệu: Luật Dữ liệu yêu cầu rõ ràng trách nhiệm tạo lập, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu: từ đó thúc đẩy thiết lập tiêu chuẩn metadata, dữ liệu mở, governance (quản trị dữ liệu), data privacy và data stewardship trong các doanh nghiệp và cơ quan nhà nước.
Đẩy mạnh ngành khoa học dữ liệu và AI: Khi có dữ liệu y tế, dân số, hành chính được chuẩn hóa và số hóa, các mô hình học máy, AI có thể được áp dụng trong phân tích dự báo dịch bệnh, tối ưu hóa dịch vụ công, và xây dựng hệ thống hỗ trợ quyết định.
Cơ hội cho thị trường dữ liệu tư nhân: Các doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước có thể cung cấp dịch vụ nền tảng dữ liệu, tích hợp hệ thống, xử lý dữ liệu lớn. Tuy nhiên, quy định bắt buộc cung cấp dữ liệu cho nhà nước có thể khiến doanh nghiệp nước ngoài lo ngại về rủi ro pháp lý.
Thách thức về bảo mật và quyền cá nhân: Luật Dữ liệu cho phép thu thập, chia sẻ dữ liệu cá nhân trong bốn trường hợp khẩn cấp mà không cần đồng ý của cá nhân. Đây là vấn đề nhạy cảm và gây quan ngại về quyền riêng tư, rủi ro lạm dụng dữ liệu.
Cơ hội và thách thức từ góc độ chuyên ngành dữ liệu
Cơ hội
- Tăng nhu cầu nhân lực: Data engineer, data scientist, kiến trúc sư dữ liệu, chuyên gia quản trị dữ liệu sẽ được săn đón.
- Thúc đẩy đổi mới: Nhiều ứng dụng dữ liệu trong chính phủ số, kinh tế số, dân sinh, y tế, giáo dục… mở ra cơ hội phát triển sản phẩm và startup dữ liệu.
- Nguồn tài chính và đầu tư: Chính phủ có thể ưu tiên đầu tư PPP vào hạ tầng dữ liệu, hợp tác quốc tế, thúc đẩy đổi mới sáng tạo dữ liệu.
Thách thức
- Quy định pháp lý nghiêm ngặt
- Rào cản quốc tế
- Thiếu người giỏi chất lượng cao
- Vấn đề bảo mật & quyền riêng tư
Đề xuất và khuyến nghị chiến lược
- Hoàn thiện khung pháp lý: Luật Dữ liệu cần bổ sung hướng dẫn cụ thể về quy trình yêu cầu dữ liệu từ cơ quan nhà nước, giới hạn điều kiện, minh bạch và báo cáo.
- Xây dựng chuẩn dữ liệu quốc gia: Các bộ ngành cần sớm hoàn thiện chuẩn metadata, định dạng dữ liệu dùng chung, API kết nối an toàn.
- Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Ưu tiên phát triển các chương trình đào tạo Data Science, Big Data, AI tại các trường đại học định hướng quốc tế.
- Khuyến khích doanh nghiệp cung cấp dịch vụ dữ liệu: Chính phủ có thể ưu đãi tài chính và pháp lý để các doanh nghiệp nội địa phát triển nền tảng dữ liệu, hạ tầng lưu trữ, xử lý dữ liệu, phân tích AI.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Việt Nam nên đưa ra cam kết minh bạch trong việc sử dụng dữ liệu cá nhân, hợp tác với các tổ chức quốc tế để xây dựng cơ chế hợp tác dữ liệu an toàn.
